Βιωματικές Δράσεις Α΄ τάξη
Γυμνασίου.
Στην Α΄ τάξη
υλοποιούνται θέματα του διδακτικού αντικειμένου «Σχολική και Κοινωνική Ζωή
(ΣΚΖ)».
«ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ».
Πρόταση και έγκριση
θεμάτων.
Επιλογή θέματος από τους
μαθητές.
Ζώνη Βιωματικών Δράσεων
και Τμήματα Βιωματικών Δράσεων
Με την
έναρξη του σχολικού έτους οι εκπαιδευτικοί ετοιμάζουν και καταθέτουν προτάσεις θεμάτων
για τις Βιωματικές Δράσεις. Για το θέμα, το σκοπό, τις δραστηριότητες, τον προγραμματισμό
κλπ κάθε Βιωματικής Δράσης οι εμπλεκόμενοι εκπαιδευτικοί υποβάλλουν για έγκριση
συνοπτική πρόταση στον Σύμβουλο
Παιδαγωγικής Ευθύνης, όπως αναφέρεται παρακάτω.
Οι μαθητές,
αφού ενημερωθούν για τα προτεινόμενα θέματα, δηλώνουν το θέμα της πρώτης
και της δεύτερης προτίμησής τους. Ο Διευθυντής φροντίζει
ώστε οι μαθητές των διαφορετικών αλφαβητικών τμημάτων να ενταχθούν στο τμήμα με
το θέμα της βιωματικής δράσης της πρώτης τους επιλογής ή το πολύ στο τμήμα της
δεύτερης επιλογής τους.
Για τη
διασφάλιση τμημάτων 16-20 μαθητών,
που απαιτούν οι διερευνητικής και συνεργατικής φύσης μαθησιακές προσεγγίσεις
των Βιωματικών Δράσεων, και για τη διευκόλυνση του προγράμματος λειτουργίας του
Γυμνασίου προβλέπεται η καθιέρωση στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα "ζώνης
Βιωματικών Δράσεων". Την ώρα της ζώνης παύουν να λειτουργούν τα αλφαβητικά
τμήματα και δημιουργούνται στην αρχή του πρώτου τριμήνου τμήματα Βιωματικών
Δράσεων 16-20 μαθητών (που προέρχονται από διαφορετικά αλφαβητικά τμήματα), στα
οποία οι μαθητές παραμένουν σταθερά κατά τη διάρκεια της χρονιάς.
Οι μαθητές
κάθε τμήματος χωρίζονται σε ομάδες
των 3-4 μελών και συνεργάζονται κατά
την υλοποίηση της Βιωματικής Δράσης του πρώτου τριμήνου. Στην έναρξη νέου τριμήνου οι μαθητές ενός τμήματος έχουν
τη δυνατότητα να δημιουργήσουν νέες τετραμελείς ομάδες με διαφορετική σύνθεση
μελών, προκειμένου να αντιμετωπιστούν προβλήματα δυσλειτουργίας μιας ομάδας,
που παρουσιάστηκαν στο προηγούμενο τρίμηνο, αλλά και για λόγους ευρύτερης
κοινωνικοποίησης των μαθητών.
Ενδεικτικά
κατά την εφαρμογή ζώνης, μπορεί να ακολουθηθεί η εξής διαδικασία: Εάν κάποιο
θέμα συγκεντρώσει την πρώτη προτίμηση περισσοτέρων από 20 μαθητών, τότε οι πλεονάζοντες
προσδιορίζονται με κλήρωση και ανακατανέμονται σε θέμα της δεύτερης προτίμησής
τους. Εάν κάποιο θέμα συγκεντρώσει το ενδιαφέρον (ως πρώτη επιλογή) αρκετών
μαθητών ώστε να δημιουργηθούν δυο τμήματα (δηλαδή 32 μαθητές), για το συγκεκριμένο
θέμα επιλέγονται 20 μαθητές με τη διαδικασία της κλήρωσης και οι υπόλοιποι αντιμετωπίζονται
ως πλεονάζοντες που πρέπει να ανακατανεμηθούν στα θέματα της δεύτερης επιλογής
τους. Τέλος, εάν ορισμένοι μαθητές επιλέξουν θέματα τα οποία δεν θα καταστεί
δυνατό να πραγματοποιηθούν λόγω του ορίου του ελάχιστου αριθμού μαθητών (16
μαθητές ανά θέμα), καλούνται να επιλέξουν μεταξύ των θεμάτων στα οποία δεν έχει
καλυφθεί ο μέγιστος αριθμός θέσεων.
Σε περίπτωση
μικρών σχολείων με λίγους μαθητές (λιγότερους από 16) προσφέρονται ως επιλογές
δύο μόνο θέματα και υλοποιείται μόνο ένα, αυτό που πλειοψηφεί με βάση τις προτιμήσεις
των μαθητών.
Αξιολόγηση Τρίμηνων Βιωματικών Δράσεων
α. Μέσος Όρος Ατομικής και Ομαδικής Εργασίας
Οι Βιωματικές Δράσεις δεν
είναι γραπτώς εξεταζόμενο αντικείμενο, αλλά
αξιολογείται και βαθμολογείται ανά τρίμηνο κάθε μαθητής
με βάση τη συμμετοχή και τη συμβολή του στην παραγόμενη από την ομάδα του
συλλογική εργασία.
Αναλυτικότερα, η βαθμολογία κάθε μαθητή προκύπτει (α) από την
αξιολόγηση της ατομικής συμβολής του στο ομαδικό έργο, όπως προκύπτει από την
παρατήρηση του καθηγητή και τον ατομικό φάκελο που διατηρεί ο μαθητής, και (β)
από την αξιολόγηση της ομαδικής εργασίας που υποβάλλει κάθε ομάδα. Το άθροισμα
των δύο βαθμών (ατομικός + ομαδικός) διαιρούμενος διά δύο αποτελεί τον βαθμό
τριμήνου του μαθητή. Με τον τρόπο αυτό ενθαρρύνεται και αξιολογείται η
συλλογικότητα στην κοινή εργασία, που είναι εκπαιδευτικό ζητούμενο και
εξαρτάται από τη στάση και δράση όλων των μελών της ομάδας, ενώ ταυτόχρονα δεν
αδικείται και η αυξημένη συμβολή συγκεκριμένων μελών στο ομαδικό έργο.
β. Κριτήρια Ατομικής Αξιολόγησης
Τα κριτήρια της ατομικής αξιολόγησης σχετίζονται άμεσα με τα
αναμενόμενα αποτελέσματα της Βιωματικής Δράσης και διακρίνονται (α) σε κριτήρια
κατάκτησης γνώσεων και ανάπτυξης στάσεων, ικανοτήτων και αξιών και (β) σε
κριτήρια συμβολής στο κλίμα συλλογικότητας και στο προϊόν της συλλογικής
εργασίας.
Στα κριτήρια γνώσεων, (μετα-)γνωστικών, αυτο-γνωσιακών, κιναισθητικών,
κοινωνικών και γλωσσικών ικανοτήτων και στάσεων συμπεριλαμβάνονται ο βαθμός
κατανόησης των κεντρικών εννοιών και γενικεύσεων, η ικανότητα διατύπωσης με
συγκροτημένο λόγο ή/και με εναλλακτικούς τρόπους αναπαράστασης και κοινοποίησης
της νέας γνώσης (π.χ. σχήματα, προσομοιώσεις, δρώμενα, κατασκευές κλπ), η
ικανότητα διατύπωσης τεκμηριωμένων κρίσεων και συμπερασμάτων, η δυνατότητα
παράθεσης παραδειγμάτων και αναλογιών, η ικανότητα χρήσης της νέας γνώσης για
λύση προβλημάτων και λήψη αποφάσεων, η αξιοποίηση των ποικίλων ικανοτήτων στην
εκτέλεση έργου ή/και επίλυση προβλήματος, η συνειδητοποίηση και η ικανότητα
διατύπωσης και αιτιολόγησης αξιών και στάσεων.
Στα κριτήρια της ατομικής συμβολής στο κλίμα συλλογικότητας και στο
προϊόν της συλλογικής εργασίας συμπεριλαμβάνονται η ενεργός και ουσιαστική
συμμετοχή στις συζητήσεις μέσα στην τάξη, το ενδιαφέρον και η ενεργός και
δημιουργική συμμετοχή στο ομαδικό έργο, η προσφορά βοήθειας και θετικής
ενθάρρυνσης στα μέλη της ομάδας, η συμβολή στην επίλυση συγκρούσεων και
δυσλειτουργιών και στη δημιουργία θετικού κλίματος εντός της ομάδας, η συνέπεια
και η έγκαιρη ολοκλήρωση των ευθυνών που αναλαμβάνει, ο βαθμός κατοχής και
ενεργοποίησης ποικίλων ικανοτήτων και κατάλληλης αξιοποίησης μεθόδων, τεχνικών
και διαδικασιών που απαιτεί το συλλογικό έργο.
Ο μαθητής ενδείκνυται να διατηρεί φάκελο με υλικό που συνέλεξε και
δραστηριότητες που ολοκλήρωσε ως μέλος της (υπο-) ομάδας, προσωπικές σημειώσεις
με σκέψεις, προτάσεις και συναισθήματα σχετικά με το θέμα και τις εμπειρίες από
την ατομική προσπάθεια και την ομαδική λειτουργία. Ο ατομικός φάκελος
συμπληρώνει τις προσωπικές παρατηρήσεις του καθηγητή για τον μαθητή, αλλά
ταυτόχρονα, αν αξιοποιηθεί κατάλληλα, αποτελεί και ένα παιδαγωγικό μέσον
ενίσχυσης της δράσης των ατόμων ως υπεύθυνων και δημιουργικών μελών μιας μικρής
ή μεγαλύτερης ομάδας.
γ. Αξιολόγηση του Συλλογικού Έργου της Ομάδας
Η αξιολόγηση του συλλογικού έργου της ομάδας γίνεται με βάση τον ομαδική
εργασία, που καταθέτει μέσα σε ένα απλό φάκελο κάθε ομάδα των 3-4 μελών, και η
οποία περιλαμβάνει το συνολικό υλικό ταξινομημένο σε επτά ενότητες, που
αντιστοιχούν στις επτά διακριτές φάσεις τις οποίες ακολουθεί η όλη δράση της
ομάδας. Η επτά ενότητες θα περιέχουν κυρίως τις πληροφορίες που συνέλεξε κάθε
ομάδα και τα εργαλεία που χρησιμοποίησε, τα φύλλα δραστηριοτήτων, τις
επεξεργασίες των δεδομένων και τα συμπεράσματά τους, τις παρεμβάσεις που
προγραμμάτισαν και υλοποίησαν και το συνοδευτικό έντυπο και οπτικο-ακουστικό
υλικό. Ταυτόχρονα, για τις ανάγκες της προετοιμασίας της ομαδικής εργασίας
είναι αναγκαίο οι μαθητές να γράψουν και κείμενα σχετικά με τις επιμέρους
δραστηριότητες των επτά ενοτήτων που θα περιγράφουν, για παράδειγμα, τις
διαδικασίες που ακολούθησαν ή θα παραθέτουν σχόλια, ερμηνείες και συμπεράσματα,
δραστηριότητα πολύ σημαντική για την ανάπτυξη του γραπτού λόγου, η οποία
μάλιστα γίνεται μέσα σε ένα πλαίσιο αυθεντικής επικοινωνίας.
Είναι αυτονόητο, βέβαια, ότι η συνολική έκταση εξαρτάται από το σύνολο
των ωρών του τριμήνου, αλλά ασχέτως της έκτασης, είναι σημαντικό για λόγους
ανάπτυξης της οργανωμένης και αποτελεσματικής σκέψης και δράσης να υπάρχει η
εσωτερική ταξινόμηση στις επτά κατηγορίες ή σε όσες κρίνει ο επόπτης καθηγητής
με βάση τη φύση του θέματος και τις δυνατότητες των μαθητών, που όμως, σε κάθε
περίπτωση, θα συγκροτούν μια σαφώς οργανωμένη εργασία με αρχή, μέση και τέλος
και δεν θα αποτελεί μια συλλογή από δραστηριότητες που έχουν ασαφείς σκοπούς
και δεν οδηγούν σε συγκεκριμένο μαθησιακό αποτέλεσμα.
Παρομοίως, και οι υποκατηγορίες δράσεων, η διατύπωση τους και το
περιεχόμενο κάθε μιας από τις επτά προτεινόμενες στη συνέχεια ενότητες/φάσεις
των δράσεων αποτελούν ενδεικτικές προτάσεις, υποκείμενες σε τροποποιήσεις και
προσαρμογές.
Τέλος, για τη διασφάλιση των προϋποθέσεων ολοκλήρωσης του ομαδικού
έργου στα διατιθέμενα χρονικά όρια, προτείνουμε τον περιορισμό των ερωτημάτων
και υπο-θεμάτων που θα εξεταστούν και τη παράλειψη κάποιων από τις αναφερόμενες
στη συνέχεια δραστηριότητες, κατά την κρίση του διδάσκοντα κάθε φορά. Ακόμη,
προτείνουμε την ανάθεση διαφορετικών δραστηριοτήτων σε υπο-ομάδες των δύο
μελών, ώστε και όλα τα μέλη να εμπλακούν ενεργά στο έργο της ομάδας και η ομάδα
να καλύψει μεγαλύτερο εύρος δραστηριοτήτων. Σε αυτή την περίπτωση οι υπο-ομάδες
παρουσιάζουν στην ολομέλεια της ομάδας το έργο τους και γίνεται σε επίπεδο
ομάδας η σύνθεση των επιμέρους δραστηριοτήτων.
δ. Δομή της Ομαδικής Εργασίας. Ποιοι Είμαστε:
Καλό είναι στην αρχική σελίδα του ομαδικού φακέλου, αντί προλόγου, τα
μέλη της ομάδας να παρουσιάσουν αυτοβιογραφικά τον εαυτό τους (Ποιοι Είμαστε)
και, ενδεχομένως, τις σκέψεις τους και προσδοκίες τους από το θέμα και την
ομαδική εργασία ή ό,τι άλλο κρίνουν σκόπιμο. Μπορούν ακόμη να ονοματίσουν την
ομάδα τους και να σχολιάσουν την επιλογή τους, να παραθέσουν μικρού μεγέθους
φωτογραφίες τους και να αξιοποιήσουν τη φαντασία τους και το χιούμορ τους στην
αυτοπαρουσίασή τους, καθότι η όλη εργασία πρέπει να γίνει μέσα σε ένα κλίμα
δημιουργικότητας, πρωτοβουλιών, δράσης και ευχαρίστησης.
Στη συνέχεια παραθέτουμε ενδεικτικά μια προτεινόμενη δομή, η οποία,
βεβαίως, μπορεί να τροποποιηθεί για να προσαρμοστεί στα δεδομένα του θέματος,
των μαθητών και του διαθέσιμου διδακτικού χρόνου. Επισημαίνουμε ότι οι
μαθητικές εμπειρίες, που λειτουργούν ως κινητήριο έναυσμα για την έναρξης των
φάσεων δράσης, πρέπει στη συνέχεια να εμπλουτίζονται και να αποτελούν
αντικείμενο επεξεργασίας στις επόμενες φάσεις της δράσης. Πηγές άντλησης νέων
εμπειριών αποτελούν το κοινωνικό, φυσικό, δομημένο, τεχνολογικό και πολιτιστικό
περιβάλλον, ο εαυτός μας ως ψυχο-σωματική οντότητα και η συμπεριφορά του. Η
άντληση των πληροφοριών από τις παραπάνω πηγές γίνεται κυρίως μέσα στην τάξη ή
κατά την επίσκεψη σε ειδικούς χώρους μέσω συζητήσεων, μελέτης σύντομων και
κατανοητών κειμένων, παρατήρησης, ακρόασης, συμμετοχής σε δράσεις, πειραμάτων,
μετρήσεων, ερωτηματολογίων και συνεντεύξεων. Σε ειδικές περιπτώσεις με οδηγίες
από τον καθηγητή οι μαθητές μπορούν και ατομικά στο σπίτι τους να αναζητήσουν πληροφορίες
και να τις καταθέσουν την επομένη στην ομάδα προς επεξεργασία μέσα στην τάξη.
Πρώτη Ενότητα: Προβληματιζόμαστε
και Προγραμματιζόμαστε ως Τμήμα
•
Ποιο είναι το θέμα μας και γιατί το επιλέξαμε.
• Σε
ποιους σκοπούς και σε ποια ερωτήματα καταλήξαμε.
•
Πώς προγραμματίσαμε και αξιοποιήσαμε τον
διαθέσιμο χρόνο μας.
Δεύτερη Ενότητα: Είμαστε Ομάδα
με Ρόλους, Δράσεις, Δικαιώματα και Υποχρεώσεις
•
Οι κανόνες της ομάδας μας και οι ρόλοι που
αναλάβαμε τα μέλη της για την καλύτερη λειτουργία της.
• Ποιες
δραστηριότητες προγραμματίσαμε για να συλλέξουμε δεδομένα σχετικά με τα ερωτήματά
μας.
• Πώς
κατανείμαμε τις δραστηριότητές μας σε υπο-ομάδες των δύο μελών.
•
Πού απευθυνθήκαμε για τις αναγκαίες πληροφορίες,
ποια εργαλεία χρησιμοποιήσαμε και ποιες διαδικασίες ακλουθήσαμε.
Τρίτη Ενότητα: Συλλέξαμε,
Ταξινομήσαμε, Μελετήσαμε και Παρουσιάζουμε τα Δεδομένα μας
•
Εντοπίσαμε, μελετήσαμε σχετικές πληροφορίες,
κατανοήσαμε το περιεχόμενό τους και υπογραμμίσαμε ό,τι αφορά στα ερωτήματά μας
(μελέτη βιβλιογραφίας).
• Συλλέξαμε,
αναλύσαμε και ερμηνεύσαμε εικόνες, φωτογραφίες, σχήματα, σύμβολα, κατασκευές
και ξεχωρίσαμε ό,τι αφορά στα ερωτήματά μας (μελέτη σταθερού οπτικού υλικού).
• Ρωτήσαμε
και μάθαμε πληροφορίες, απόψεις, στάσεις, επιλογές, λύσεις σχετικές με τα
ερωτήματά μας (χρήση ερωτηματολογίων και συνεντεύξεων).
• Ακούσαμε
ή/και είδαμε, προσέξαμε και εντοπίσαμε αξιοσημείωτα στοιχεία σχετικά με τα
ερωτήματά μας (μελέτη οπτικο-ακουστικού υλικού).
• Παρατηρήσαμε,
καταγράψαμε φαινόμενα, δρώμενα ή/και συμπεριφορές, αντιληφθήκαμε και
επισημάναμε σχέσεις αιτίου-αποτελέσματος, χρονικές, λογικές, ταξινομικές,
ιεραρχικές κλπ στα δεδομένα που αφορούν στα ερωτήματά μας (φυσική παρατήρηση
ή/και πείραμα).
•
Συμμετείχαμε σε δράσεις ή/και σε επισκέψεις,
βιώσαμε, αισθανθήκαμε και συνειδητοποιήσαμε (συμμετοχική παρατήρηση).
Τέταρτη Ενότητα: Αξιοποιήσαμε
Συνδυαστικά τα Δεδομένα και τις Απαντήσαμε στα Ερωτήματα
•
Πρώτο ερώτημα και απαντήσεις με βάση τη συνδυαστική
αξιοποίηση των επεξεργασμένων δεδομένων.
• Δεύτερο
ερώτημα και απαντήσεις με βάση τη συνδυαστική αξιοποίηση των επεξεργασμένων
δεδομένων.
• Τρίτο
ερώτημα και απαντήσεις με βάση τη συνδυαστική αξιοποίηση των επεξεργασμένων
δεδομένων.
• Συζητήσαμε
και … τα συμφωνήσαμε και ετοιμάσαμε έναν εννοιολογικό χάρτη με τις γνώσεις μας
για το θέμα που μελετήσαμε.
•
Ξέρουμε και από τέχνες και ιδού η απόδειξη!
Πέμπτη Ενότητα : Κριτική
Αξιολόγηση Ατομικών, Ομαδικών Θεσμικών Επιλογών και Πρακτικών
•
Ποιες είναι οι προσωπικές μας στάσεις και
επιλογές στο θέμα αυτό, πώς τις κρίνουμε, τι πρέπει να βελτιώσουμε.
• Ποιες
είναι οι στάσεις και επιλογές συγκεκριμένων ομάδων στο θέμα αυτό, πώς τις
κρίνουμε, τι πρέπει να βελτιώσουν.
•
Ποιες είναι οι στάσεις και επιλογές θεσμών στο
θέμα αυτό, πώς τις κρίνουμε, τι πρέπει να βελτιώσουν.
Έκτη Ενότητα: Από τη Θεωρία στην
Πράξη
•
Παρεμβάσεις βελτίωσης που οργανώσαμε και πώς τις
εφαρμόσαμε σε προσωπικό, σχολικό, οικογενειακό, κοινοτικό πλαίσιο.
• Αποτελέσματα
από την παρέμβασή μας.
•
Ευχάριστες και δύσκολες στιγμές από την εφαρμογή
της παρέμβασης.
Έβδομη Ενότητα: Λειτουργικότητα
και Αποτελεσματικότητα Ομάδας
•
Τι νομίζαμε πριν για τα ερωτήματα και τι
διαπιστώσαμε μετά.
• Τι
δεν ξέραμε και τι τελικά μάθαμε για τα ερωτήματα.
• Ποιες
δυσκολίες συνεργασίας συναντήσαμε και ποιες ξεπεράσαμε και πώς.
• Τι
θα προσέξουμε ιδιαίτερα στην επόμενη ομαδική δράση.
• Πώς,
τελικά, αξιολογούμε το κλίμα και τη συνεργατικότητα της ομάδας μας.
•
Πώς, τελικά, αξιολογούμε αυτά που μάθαμε για το
θέμα μας συνεργαζόμενοι.
Δημοσιοποίηση των Βιωματικών Δράσεων.
Στο πλαίσιο γενικότερων εκδηλώσεων ανοίγματος του σχολείου στην τοπική
κοινότητα, είναι δυνατόν να προβλεφτούν τρόποι για να παρουσιάσουν οι ομάδες
τις εργασίες τους. Παράλληλα, για την ευρύτερη διάχυση των μαθητικών εργασιών
γίνεται ανάρτησή τους στο διαδίκτυο (στην ιστοσελίδα του σχολείου),
αναγράφοντας τα ονόματα (ή τα αρχικά τους) όλων των συντελεστών, μαθητών και
εκπαιδευτικών με βάση πάντα τις αρχές της προστασίας των προσωπικών δεδομένων.
Ο εννοιολογικός χάρτης της τέταρτης ενότητας μπορεί να παρουσιαστεί και στα
Αγγλικά με την καθοδήγηση του καθηγητή ειδικότητας.
Την εξειδίκευση και την εφαρμογή των παραπάνω γενικών αρχών στις
συνθήκες των δυνατοτήτων και αναγκών της σχολικής μονάδας και στα διαθέσιμα
χρονικά όρια κάνουν οι διδάσκοντες σε συνεργασία με τον Σχολικό Σύμβουλο
Παιδαγωγικής Ευθύνης, που έχει γενικότερες αρμοδιότητες για τις Βιωματικές
Δράσεις, με παράλληλη ενημέρωση και της Διεύθυνσης του σχολείου, που φροντίζει
να διασφαλίζονται οι προϋποθέσεις για την διεξαγωγή και στήριξη της
θεσμοθετημένης, πλέον, καινοτομίας των Βιωματικών Δράσεων. Η ολοκλήρωση της
θεματικής των Βιωματικών Δράσεων στα εννέα τρίμηνα των τριών τάξεων, η εμπλοκή
πολλών εκπαιδευτικών διαφορετικών ειδικοτήτων και η τήρηση προγραμματισμού για
την αποφυγή επικαλύψεων και επαναλήψεων συμπεριλαμβάνονται στην οργανωτική φροντίδα
της Διεύθυνσης του σχολείου, που πρέπει να δημιουργήσει αρχείο με τους εγκεκριμένους
από τον Σχολικό Σύμβουλο Παιδαγωγικής Ευθύνης Πίνακες Υποβολής των Θεμάτων για
τις Βιωματικές Δράσεις.
Η Σχολική και Κοινωνική Ζωή περιλαμβάνει τις εξής
ενότητες με τους αντίστοιχους ειδικότερους στόχους:
Α.
Θεματική ενότητα: «Επικοινωνώ, αισθάνομαι... είμαι ο εαυτός μου».
Η ενότητα αποσκοπεί
στο να αποκτήσουν οι μαθητές/τριες δεξιότητες που συνδέονται με τη διαπροσωπική
και ενδοπροσωπική επικοινωνία, την αναγνώριση, έκφραση και διαχείριση των
συναισθημάτων, την αντιμετώπιση του άγχους και τη διαμόρφωση θετικών αντιλήψεων
και συναισθημάτων για τον εαυτό. Ειδικότερα:
Α1.
Υποενότητα «Επικοινωνώντας με τους άλλους»
Στόχοι της υποενότητας
είναι οι μαθητές/τριες:
·
να κατανοούν βασικά δομικά στοιχεία της επικοινωνίας
(λεκτική και μη λεκτική) καθώς και στοιχεία που την κάνουν αποτελεσματικότερη, όπως
η κατανόηση των ρόλων και η αποδοχή και δεσμευτική τήρηση κανόνων.
·
να συνειδητοποιούν τις διαφορές της επικοινωνίας σε
διαφορετικά πλαίσια, τη διαφοροποίηση της άμεσης, πρόσωπο με πρόσωπο
επικοινωνίας από την έμμεση διαμεσολαβημένη επικοινωνία, καθώς και την επικοινωνία
μεταξύ διαφορετικών πολιτισμικών ομάδων
·
να κατανοούν τις διαφορετικές μορφές και διαστάσεις
της επικοινωνίας σε διαπροσωπικό, διομαδικό και πολιτισμικό επίπεδο, τους
κανόνες επικοινωνίας και τους κοινωνικούς ρόλους που αναπτύσσονται, καθώς και
τους φραγμούς που καθιστούν την επικοινωνία δυσλειτουργική
·
να επεξεργάζονται τις ιδιαιτερότητες και τα νέα
ζητήματα που προκύπτουν κατά την επικοινωνία σε εικονικά, δικτυακά περιβάλλοντα
και να εξοικειώνονται με την ανάγκη για καθορισμό του νοήματος του μέσου/των μέσων
που επιλέγουν για επικοινωνία.
Α2.
Υποενότητα «Τα συναισθήματά μας»
Στόχοι της υποενότητας
είναι οι μαθητές/τριες:
·
Να αναγνωρίζουν και να αποδέχονται τα ευχάριστα και τα
δυσάρεστα συναισθήματα και να αναλογίζονται πώς και πότε αυτά δημιουργούνται
·
να εκφράζουν τα συναισθήματα με διάφορους τρόπους
σεβόμενοι τα συναισθήματα των άλλων
·
να μαθαίνουν να κατανοούν την οπτική των άλλων
αναγνωρίζοντας τα συναισθήματά τους
·
να μαθαίνουν στρατηγικές αναγνώρισης και διαχείρισης
των συναισθημάτων τους έτσι ώστε να αντιμετωπίζουν λειτουργικά και
εποικοδομητικά τις δυσάρεστες συναισθηματικές καταστάσεις που βιώνουν.
Α3.
Υποενότητα «Γνωριμία με τον εαυτό μας»
Στόχοι της υποενότητας
είναι η συνειδητοποίηση της προσωπικής, κοινωνικής και ιδανικής ταυτότητας, η
ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και η κινητοποίηση που αποσκοπεί στην απόκτηση
επιθυμητών δεξιοτήτων/ικανοτήτων και στην υπέρβαση δυσκολιών ή αποτυχιών.
Συγκεκριμένα, τα παιδιά σκέφτονται, συζητούν και παρουσιάζουν τον εαυτό τους,
αναγνωρίζοντας κύρια στοιχεία και διαστάσεις της ταυτότητάς τους συνειδητοποιούν
ότι ανήκουν σε ομάδες και ότι ένα μέρος του εαυτού τους καθορίζεται από την
υπαγωγή τους σε αυτές, κάτι που συνεπάγεται προσωπική ευθύνη, οριοθέτηση,
δικαιώματα και υποχρεώσεις αντιλαμβάνονται/αποδέχονται/αξιοποιούν τη
μοναδικότητά τους ως άτομα καθώς και αυτή των άλλων ανθρώπων. Μαθαίνουν, τέλος,
να αξιολογούν τον εαυτό τους, να θέτουν στόχους και να υιοθετούν τρόπους
αυτοβελτίωσης μέσα από όλα τα παραπάνω, ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους, τον
αυτοσεβασμό και την αίσθηση της προσωπικής τους αξίας.
Α4.
Υποενότητα «Αντιμετωπίζοντας το άγχος»
Στόχοι της υποενότητας
είναι η κατανόηση της έννοιας του άγχους, οι επιπτώσεις του στο ανθρώπινο σώμα
και η συνειδητοποίηση της φυσιολογικότητάς τους, η αναγνώριση των συμπεριφορών
που συνήθως υιοθετούμε όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με αγχογόνα γεγονότα και της διαφορετικότητα
στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και αντιδρούμε στις καταστάσεις αυτές και η
ανάπτυξη λειτουργικών στρατηγικών διαχείρισης αγχογόνων καταστάσεων. Ειδικότερα,
στόχοι της ενότητας είναι οι μαθητές/τριες:
·
να κατανοούν την έννοια του άγχους και της
φυσιολογικότητάς του
·
να συνειδητοποιούν τη σχέση του άγχους με σωματικές
αντιδράσεις
·
να αξιολογούν το προσωπικό τους ρεπερτόριο
συμπεριφορών και αντιδράσεων στις αγχογόνες καταστάσεις
·
να υιοθετούν λειτουργικούς τρόπους διαχείρισης του άγχους
στην καθημερινή τους ζωή.
Θεματική ενότητα: «Ζούμε μαζί»
Β1.
Υποενότητα «Οι σχέσεις μεταξύ μας»
Στόχοι της υποενότητας
είναι η καλλιέργεια δεξιοτήτων που βοηθούν τα παιδιά να επιτυγχάνουν θετικά
αποτελέσματα σε κοινωνικό επίπεδο, να δημιουργούν και να διατηρούν λειτουργικές
διαπροσωπικές σχέσεις.
Ειδικότερα,
η ενότητα έχει ως στόχο:
·
τη συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας ορισμένων
κοινωνικών συμβάσεων για την αρμονική λειτουργία των ομάδων και την επίτευξη
κοινών στόχων
·
την καλλιέργεια βασικών κοινωνικών δεξιοτήτων στους
μαθητές (κανόνες ευγένειας, διεκδικητικότητα, διαπραγμάτευση, συνεργασία κ.α.)
·
την υιοθέτηση των δεξιοτήτων αυτών στις διαπροσωπικές
σχέσεις σε διαφορετικά πλαίσια και καταστάσεις.
Β2.
Υποενότητα «Διαχειρίζομαι τις συγκρούσεις. Βάζω όρια»
Στόχοι της υποενότητας
είναι:
• να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τους
λόγους για τους οποίους προκαλείται μια σύγκρουση και τους τρόπους με τους
οποίους εκφράζεται (λεκτικά, με χειροδικία, με εμπαιγμό κλπ)
•
να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τα συναισθήματα που
οδηγούν σε συγκρούσεις αλλά και εκείνα που προκαλούνται από αυτή.
•
να κατανοήσουν οι μαθητές τη σημασία της
διαπραγμάτευσης, της συνεργασίας και της ενσυναίσθησης και να τις γενικεύσουν
στην καθημερινότητά τους
•
να συζητήσουν και να προβληματιστούν σχετικά με τις
διάφορες μορφές ενδοσχολικής βίας
• να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της
αναζήτησης βοήθειας και της αναφοράς περιστατικών εκφοβισμού που συμβαίνουν στο
περιβάλλον του σχολείου.
Β3.
Υποενότητα «Σχολείο και Διαφορετικότητα»
Σκοπός της υποενότητας
είναι η αναγνώριση των διαφορετικών χαρακτηριστικών και αναγκών των μαθητών, η
προαγωγή της ισότητας και της δικαιότητας των συστημάτων, η διευκόλυνση της
ένταξης των μαθητών με ειδικές ανάγκες καθώς και των ομάδων μεταναστών ή άλλων
«κοινωνικά ευπαθών» ομάδων.
Ειδικότερα
στόχοι της ενότητας είναι οι μαθητές:
• να κατανοούν τις έννοιες της
«ταυτότητας» και της «διαφορετικότητας» σε πολλαπλά επίπεδα (εμφάνιση,
συμπεριφορά, ικανότητες, αναπηρίες ή μειονεξίες, οικογένεια, πολιτισμός κ.α.)
•
να αναγνωρίζουν οι μαθητές τα αρνητικά στερεότυπα και
προκαταλήψεις καθώς και τις διεργασίες με τις οποίες δημιουργούνται
• να αποδέχονται τη διαφορετικότητα,
αναγνωρίζοντας τις αρνητικές επιπτώσεις των στερεοτυπικών αντιλήψεων στη συμπεριφορά
μας προς άτομα και ομάδες με διαφορετικά χαρακτηριστικά
Β4.
Υποενότητα «Αξίες και κοινωνικές συμπεριφορές στην
ομάδα»
Στόχοι της υποενότητας
είναι οι μαθητές/τριες:
• να εντοπίζουν τις αξίες και τους
κανόνες που ισχύουν στο κοινωνικό πλαίσιο όπου μεγαλώνουν
•
να διακρίνουν αξίες και κανόνες που επιλέγουμε να
υπηρετούμε, ώστε οι κοινωνικές συμπεριφορές μας να συμβάλουν στη συνεργασία και
στην αλληλεγγύη
•
να συνειδητοποιήσουν ότι οι αρχές της δικαιοσύνης και
της αξιοκρατίας είναι καλό να διέπουν τις διεργασίες στην ομάδα
•
να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τις θετικές συνέπειες
που επιφέρουν στις ενδοομαδικές και διομαδικές σχέσεις η υιοθέτηση θετικά
προσανατολισμένων κοινωνικών συμπεριφορών (prosocial behaviors),
όπως η αλληλεγγύη, ο εθελοντισμός και ο αλτρουισμός
• να επεξεργαστούν οι μαθητές την
έννοια της φιλίας, τις αξίες και τις συμπεριφορές που τη διέπουν και να
επισημάνουν τις ειδικότερες παραμέτρους της φιλίας ανάμεσα στα δύο φύλα.
Γ.
Θεματική
ενότητα «Φροντίζω τον εαυτό μου»
Σκοπός της
ενότητας είναι η ενδυνάμωση των μαθητών έτσι ώστε να μπορούν αυτόνομα και
υπεύθυνα να παίρνουν αποφάσεις που αφορούν την προσωπική τους υγεία και
ασφάλεια. Ειδικότερα, μέσω της ενότητας αυτής επιδιώκεται οι μαθητές να αναπτύξουν
δεξιότητες και να διαμορφώσουν κριτική στάση, ώστε να μπορούν να φροντίζουν και
να διατηρούν τον εαυτό τους υγιή και ασφαλή, ακολουθώντας βασικούς κανόνες και
δεξιότητες σωστής διατροφής, αποφυγής κινδύνων και ατυχημάτων, σωστής
στοματικής υγιεινής, αλλά και αποφυγής καπνού και αλκοόλ.
Γ1.
Υποενότητα «Διατροφή»
Σκοπός του
θεματικού αυτού άξονα είναι να παρέχει στους μαθητές γνώσεις και δεξιότητες που
απαιτούνται για δια βίου συνετές διατροφικές επιλογές και να επισημάνει τη
σχέση μεταξύ της διατροφής και της καλής υγείας.
Γ2.
Υποενότητα «Πρόληψη ατυχημάτων και πρώτες βοήθειες»
Σκοπός του
θεματικού αυτού άξονα είναι να ενημερώσει, να ευαισθητοποιήσει και να
καλλιεργήσει θετικές στάσεις και συμπεριφορές στους μαθητές σε θέματα που αφορούν
κίνδυνους ατυχημάτων, τρόπους πρόληψης, τρόπους αναζήτησης και παροχής βοήθειας
σε δυσάρεστα περιστατικά, αλλά και τρόπους ασφαλούς κυκλοφορίας.
Γ3.
Υποενότητα «Σωματική υγιεινή»
Σκοπός του
θεματικού αυτού άξονα είναι να ενημερώσει, να ευαισθητοποιήσει, αλλά και να
ενισχύσει τις ικανότητες των μαθητών να φροντίζουν αποτελεσματικά τη σωματική τους
υγεία και υγιεινή.
Γ4.
Υποενότητα «Καπνός και αλκοόλ»
Σκοπός του
θεματικού αυτού άξονα είναι να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές
σχετικά με τις συνέπιες της χρήσης του καπνού και του αλκοόλ, να τους
καλλιεργήσει θετικές στάσεις και συμπεριφορές και να τους αναπτύξει δεξιότητες
αντιμετώπισης των παραγόντων που επηρεάζουν την υγιεινή
επιλογή.
Δ.
Θεματική ενότητα: «Το
σχολείο ως κοινότητα: Ζούμε μαζί και στηρίζουμε ο ένας τον άλλον»
Η
συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνει τις εξής υποενότητες:
Δ1.
Υποενότητα «Το δικό μας σχολείο»
Η υποενότητα
αυτή αφορά στην ανάπτυξη της αίσθησης της κοινότητας για τους μαθητές.
Περιλαμβάνει θέματα που σχετίζονται με τη διαμόρφωση θετικού ψυχολογικού
κλίματος στην τάξη και στο σχολείο, τη συμμετοχή των μαθητών στη διαμόρφωση των
εκπαιδευτικών στόχων, των ορίων στο σχολικό πλαίσιο και του ίδιου του
περιβάλλοντος χώρου του σχολείου, στη δημιουργία κίνητρων για τη μάθηση, στην
ανάπτυξη δεξιοτήτων αυτοδιαχείρισης σε σχέση με τη μελέτη και τη μάθηση και
στην αγωγή για τη διαχείριση του ελεύθερου χρόνου.
Δ2.
Υποενότητα «Σχολείο και διαδίκτυο»
Στόχοι της υποενότητας
είναι η καλλιέργεια της συνεργασίας, της επικοινωνίας, της κοινωνικής
αλληλεπίδρασης, της πληροφόρησης κ.ά. Οι στόχοι αυτοί εντάσσονται στο πλαίσιο
του τεχνολογικού αλφαβητισμού αξιοποιώντας τα λογισμικά και τις υπηρεσίες του
web 2.0, στον τομέα που αφορά την ασφαλή χρήση των τεχνολογικών μέσων. Αυτή η
αξιοποίηση δεν αφορά στη μάθηση για τη χρήση των μέσων, αλλά στην ποιοτική
χρήση και αξιοποίησή τους. Ο υπολογιστής χρησιμοποιείται σε συνδυασμό
και με τον διαδραστικό πίνακα, ως εργαλείο επικοινωνίας και συνεργασίας με την
αξιοποίηση ειδικών λογισμικών που επιτρέπουν τη σύγχρονη επικοινωνία με εικόνα,
ήχο και κείμενο και ως εργαλείο αναζήτησης πληροφοριών μέσω του διαδικτύου. Οι μαθητές
με ενεργητικές, συμμετοχικές, βιωματικές προσεγγίσεις, κάνουν περιορισμένη χρήση
των εργαλείων του διαδικτύου χωρίς δικαιώματα πρόσβασης σε λογισμικά κοινωνικής
δικτύωσης, ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή ιστολογίου, τα οποία κατέχει αποκλειστικά
ο εκπαιδευτικός που είναι ο τελικός υπεύθυνος για την περιήγηση, την αξιοποίηση
των μέσων ή την ανάρτηση πληροφοριών.
Εμείς λοιπόν επιλέξαμε τη Θεματική Ενότητα: «Το
σχολείο ως κοινότητα: Ζούμε μαζί και στηρίζουμε ο ένας τον άλλον» και την υποενότητα: "Σχολείο και Διαδίκτυο".
Παρακάτω περισσότερες πληροφορίες και υλικό.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Τι αποκαλύπτω
για μένα; Σε ποιούς; Πότε;
Εφαρμογή
Γίνεται
αρχικά μια συζήτηση για το πώς και πόσο οι μαθητές χρησιμοποιούν το διαδίκτυο.
Προκύπτει η ενασχόληση με τα περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης και ο/η εκπαιδευτικός
θέτει το ερώτημα της κοινοποίησης προσωπικών δεδομένων. Κατόπιν καλεί τους
μαθητές να δουν μια φόρμα συμπλήρωσης προσωπικών δεδομένων, που ο ίδιος έχει ετοιμάσει
(π.χ. μέσα από τα google έγγραφα) για τη συμμετοχή σε ένα διαγωνισμό. Εναλλακτικά
μπορεί να αναζητηθεί μια πραγματική φόρμα αγοράς πχ κινητών ή αθλητικών παπουτσιών
στο διαδίκτυο. Το έγγραφο πρέπει να περιλαμβάνει και ερωτήσεις προσωπικού
ενδιαφέροντος, πχ. διεύθυνση, τηλέφωνο, οικογενειακή κατάσταση κλπ. Οι μαθητές
χωρίζονται σε ομάδες και συμπληρώνουν το έγγραφο μέσω διαδικτύου. Ο δάσκαλος
παρουσιάζει τα αποτελέσματα. Ακολουθεί συζήτηση με στόχο να ευαισθητοποιηθούν
οι μαθητές ώστε να μη δίνουν ποτέ τα προσωπικά τους στοιχεία σε φόρμες στο
διαδίκτυο, εκτός αν πρόκειται για απόλυτα ασφαλείς και ελεγμένους ιστότοπους.
Ώρα για συζήτηση
·
Πόσο συχνά είναι πραγματικά αναγκαίο να δώσουμε
προσωπικά στοιχεία στο διαδίκτυο;
·
Τι πρέπει να ελέγχουμε και με ποιον τρόπο ώστε
να είμαστε σίγουροι για την ασφάλεια της ενέργειάς μας;
·
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός ιστότοπου, από
τα οποία μπορούμε να καταλάβουμε πόσο ασφαλής είναι;
·
Πού μπορούμε να βρίσκουμε πληροφορίες για το τι
είναι επικίνδυνο και τι όχι;
·
Ποια από τα προσωπικά μας στοιχεία πρέπει να
προστατεύουμε περισσότερο;
·
Πώς αντιμετωπίζουμε περιπτώσεις ενόχλησης από
αγνώστους στο διαδίκτυο;
·
Ποιες ενέργειες πρέπει να αποφεύγουμε στα
περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης;
·
Πώς μπορούμε να ενημερώσουμε και να
ευαισθητοποιήσουμε τους φίλους μας και την οικογένειά μας;
Εκπαιδευτικό Υλικό
Η
δραστηριότητα γίνεται στο εργαστήριο πληροφορικής του σχολείου. Συμπληρωματικά μπορεί
να χρησιμοποιηθεί και έντυπο υλικό (βιβλία, άρθρα εφημερίδων και περιοδικών).
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Τι αναρτώ
στο Διαδίκτυο; Πώς σχολιάζω; Πως συζητώ;
Εφαρμογή
Για την Α’ Γυμνασίου: Ο εκπαιδευτικός
ετοιμάζει ηλεκτρονικό έγγραφο γραπτής συνεργασίας (google έγγραφα) και δίνει
την άδεια για από κοινού εργασία στις ομάδες των μαθητών (οι κωδικοί παραμένουν
στον εκπαιδευτικό). Ταυτόχρονα οι μαθητές κάθε ομάδας, αφού συζητήσουν σε
επίπεδο ομάδας, καταγράφουν μια κοινή τους εμπειρία ή ιστορία από τη σχολική ή
την καθημερινή τους ζωή, πραγματική ή φανταστική. Στη συνέχεια η κάθε ομάδα
κοινοποιεί την ιστορία της στην επόμενη κυκλικά. Έτσι η κάθε μια έχει την αρχή
της ιστορίας (πχ μια παράγραφο) που ξεκίνησε η προηγούμενη ομάδα και αναλαμβάνει
να την συνεχίσει, γράφοντας την επόμενη παράγραφο. Η διαδικασία συνεχίζεται
κυκλικά μέχρις ότου οι ιστορίες επιστρέψουν και πάλι σε αυτούς που τις ξεκίνησαν.
Στο τέλος μπορεί να επιλεγεί η καλύτερη, κάνοντας ταυτόχρονα συζήτηση για τυχόν
προσωπικά ή προσβλητικά δεδομένα, επισημαίνοντας τους κινδύνους. Για τη Β’ και
Γ’ Γυμνασίου: Ο εκπαιδευτικός κατασκευάζει ιστολόγιο με ένα θέμα (πχ σχέσεις
των 2 φύλων ή σχέσεις με τους γονείς ή ελεύθερος χρόνος ή διατροφή κλπ) και ζητά
από τους μαθητές αρχικά να σχολιάσουν εκεί τις δικές του αρχικές αναρτήσεις και
κατόπιν να σχολιάσουν στον ίδιο τόπο, τα σχόλια των συμμαθητών τους. Τέλος να
κάνουν τις δικές τους αναρτήσεις γράφοντας κείμενα και αναζητώντας εικόνες και
σχετικά βίντεο. Στο τέλος οι ομάδες παρουσιάζουν η κάθε μια έναν δεκάλογο για
το τι αναρτούμε καθώς και για το πώς σχολιάζουμε και συζητάμε στο διαδίκτυο.
Ώρα για συζήτηση
·
Ποιες δυνατότητες μάς δίνει το διαδίκτυο για να
ανταλλάσσουμε γραπτές και προφορικές απόψεις;
·
Ποιες είναι οι διαφορές από μια πραγματική
«ζωντανή» συζήτηση;
·
Υπάρχουν κανόνες που πρέπει να τηρούμε σε αυτές
τις ανταλλαγές;
·
Με ποιους συζητάμε;
·
Ποιο μπορεί να είναι το περιεχόμενο των
συνομιλιών μας;
·
Τι πρέπει να ελέγχουμε και με ποιον τρόπο ώστε
να είμαστε σίγουροι για την ασφάλεια των συζητήσεών μας;
·
Τι κάνουμε σε περίπτωση που κάποιος μιλώντας ή
γράφοντας ή αναρτώντας φωτογραφίες στο διαδίκτυο, μας προσβάλλει ή μας ενοχλεί
ή αποκαλύπτει για μας πράγματα που δεν θέλουμε;
·
Τι θα συστήναμε σε ένα φίλο μας να κάνει όταν
επικοινωνεί μέσω του διαδικτύου;
Εκπαιδευτικό Υλικό
Η δραστηριότητα γίνεται στο εργαστήριο πληροφορικής
του σχολείου. Συμπληρωματικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και έντυπο υλικό (βιβλία,
άρθρα εφημερίδων και περιοδικών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου